Lễ hội Chá Mùn – Bảo tồn nét đẹp văn hóa của dân tộc Thái tại Lang Chánh
Sapa Review- Lễ hội Chá Mùn, một nghi lễ văn hóa tâm linh độc đáo của đồng bào dân tộc Thái tại xã Yên Thắng, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa, đã trở thành biểu tượng của tinh thần đoàn kết và sức mạnh văn hóa của cộng đồng. Từ xa xưa, lễ hội này đã đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần, góp phần bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là các nghi thức tín ngưỡng của người Thái đen.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Lễ hội Chá Mùn
Theo những câu chuyện được lưu truyền qua các thế hệ, Lễ hội Chá Mùn ra đời từ thời kỳ xa xưa khi người dân Mường Lúm (một tên gọi khác của trần gian) thường xuyên phải đối mặt với bệnh tật và không có phương thuốc chữa trị. Trong hoàn cảnh tuyệt vọng đó, tổ tiên người Thái đen đã cử người lên Mường Trời để cầu cứu Pó Then, người có quyền năng cai quản mọi thứ trên thế gian, bao gồm cả việc cứu chữa cho nhân loại.
Pó Then, vì động lòng trước những lời cầu cứu, đã cử thần y và các binh lính xuống giúp dân làng đánh bại ma quái và chữa bệnh. Nhờ sự can thiệp này, người dân Mường Lúm đã thoát khỏi dịch bệnh. Sau đó, tổ tiên người Thái đen đã cử mo Mùn, một nhân vật linh thiêng, lên Mường Trời tạ ơn và học cách chữa bệnh. Khi học xong, Pó Then yêu cầu, mỗi lần chữa khỏi bệnh cho 120 người, mo Mùn phải làm lễ tạ ơn ông để thể hiện lòng biết ơn và mong cầu sức khỏe, bình an cho dân làng.
Hằng năm, vào tháng 9 hoặc tháng 10 âm lịch, lễ hội được tổ chức để tạ ơn Pó Then và cầu mong mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no cho mọi người. Lễ hội Chá Mùn được coi là nghi thức thiêng liêng, không chỉ thể hiện sự tôn kính đối với thần linh mà còn là dịp để cộng đồng giao lưu, gắn kết.
Nghi lễ và phong tục trong Lễ hội Chá Mùn
Lễ hội Chá Mùn được tổ chức rất trang trọng với nhiều nghi thức và phần lễ cầu kỳ. Lễ vật cúng phải chuẩn bị đủ 31 mâm cỗ, trong đó có một mâm chính và 30 mâm phụ. Các mâm lễ thường gồm các sản vật của địa phương như hoa quả, xôi, thịt gà, thịt lợn, rượu, cá nướng và các loại nông sản khác. Nghi thức mời Pó Then và linh hồn các thầy mo Mùn đã qua đời tham dự, gọi vía người bệnh về, cùng các trò diễn và trò chơi dân gian là những phần không thể thiếu trong lễ hội.
Các nghi thức tôn giáo được thực hiện với sự tham gia của toàn thể dân làng và khách thập phương. Mọi người cùng nhau cầu nguyện cho sức khỏe, may mắn và sự bình an. Sau khi lễ hội kết thúc, linh hồn của các vị thần và thầy mo Mùn sẽ được tiễn trở về Mường Trời, hẹn gặp lại vào những mùa lễ hội sau.
Phục dựng và bảo tồn lễ hội Chá Mùn
Lễ hội Chá Mùn đã từng bị lãng quên trong thời gian dài do những biến động của lịch sử, đặc biệt là từ sau năm 1945. Tuy nhiên, nhận thức được tầm quan trọng của lễ hội trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, chính quyền địa phương cùng với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa đã phục dựng thành công lễ hội này vào năm 2017. Kể từ đó, hàng năm, lễ hội Chá Mùn được tổ chức vào tháng 9 và tháng 10 âm lịch, thu hút đông đảo sự quan tâm và tham gia của người dân địa phương cũng như du khách.
Không chỉ dừng lại ở việc tổ chức lễ hội, các cơ quan chức năng còn nỗ lực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của Lễ hội Chá Mùn. Nhiều hoạt động liên quan như giới thiệu về lễ hội, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu, phục dựng các nghi thức cổ truyền đã được triển khai. Nhờ những nỗ lực đó, lễ hội đã dần trở thành biểu tượng của văn hóa dân tộc Thái tại Thanh Hóa.
Với những giá trị nhân văn sâu sắc và ý nghĩa văn hóa truyền thống, vào tháng 8/2024, Lễ hội Chá Mùn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự kiện này không chỉ khẳng định giá trị của lễ hội đối với người dân địa phương mà còn là một bước tiến quan trọng trong công cuộc bảo tồn các di sản văn hóa của Việt Nam.
Tầm quan trọng của Lễ hội Chá Mùn đối với đời sống người dân
Lễ hội Chá Mùn không chỉ là dịp để tạ ơn các vị thần linh mà còn là cơ hội để cộng đồng dân tộc Thái tại Lang Chánh thể hiện sự đoàn kết, tinh thần gắn bó trong đời sống thường nhật. Bên cạnh đó, lễ hội còn góp phần thúc đẩy phát triển du lịch văn hóa, mang lại lợi ích kinh tế cho địa phương thông qua việc thu hút du khách đến tham quan và trải nghiệm các nghi thức văn hóa độc đáo.
Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Lễ hội Chá Mùn là minh chứng cho nỗ lực của chính quyền địa phương và người dân trong việc gìn giữ di sản văn hóa, đồng thời góp phần vào việc làm phong phú đời sống tinh thần của cộng đồng.
