Giấc mơ đưa khách Tây về thung lũng Lâm Thượng của cô gái Tày

Từ một bản làng hẻo lánh ở vùng cao Lào Cai, cô gái Tày Hoàng Thị Xới đã chọn trở về quê hương Lâm Thượng, biến thiên nhiên nguyên sơ và văn hóa bản địa thành trải nghiệm du lịch khiến nhiều du khách nước ngoài lưu trú hàng tuần, thậm chí hàng tháng.

Nếu từng đi qua những cung đường nối Sa Pa với Hà Giang, có lẽ ít người để ý rằng giữa núi rừng trùng điệp ấy, thung lũng Lâm Thượng, tỉnh Lào Cai đang dần trở thành một điểm đến đặc biệt với du khách quốc tế. Không phải bởi resort sang trọng hay dịch vụ hào nhoáng, mà bởi một lối sống chậm, nguyên bản và chân thật, thứ mà cô gái Tày Hoàng Thị Xới đã kiên trì gây dựng suốt gần một thập kỷ.

Sinh ra và lớn lên ở bản Tông Pắng, Xới quen thuộc với nhịp sống nông nghiệp yên bình của người Tày: ruộng lúa uốn lượn theo sườn núi, mái nhà sàn lợp lá cọ, tiếng suối róc rách ngày đêm và những buổi tối quây quần bên bếp lửa. Nhưng cũng chính nơi ấy, cô chứng kiến nhiều phong tục dần mai một khi lớp trẻ rời bản lên phố mưu sinh.

Tốt nghiệp ngành Du lịch tại Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội năm 2014, Xới từng làm hướng dẫn viên, đưa khách đi khắp các vùng núi phía Bắc. Những chuyến đi giúp cô hiểu rõ hơn một điều: du khách phương Tây không chỉ tìm cảnh đẹp, họ tìm những câu chuyện, những cộng đồng còn giữ được bản sắc. Và Lâm Thượng, quê hương cô – hội tụ đủ điều đó.

Năm 2017, mang theo vốn liếng tích góp sau ba năm đi làm và một niềm tin bền bỉ, Xới quyết định quay về bản. Khi ấy, Lâm Thượng vẫn là vùng đất xa xôi, cách Hà Nội hơn 250km, đường đèo quanh co, người dân chưa quen khái niệm làm du lịch. Chính sự “chưa bị chạm tới” ấy lại trở thành lợi thế.

Cô bắt đầu đưa khách Tây đến khám phá hang Nà Kèn, Thẳm Dường, Bó Khéo; theo chân người bản địa băng rừng, tắm thác Nặm Chắn, Khuổi Luông; dự lễ hội truyền thống và cùng người dân cấy lúa, phơi măng, nấu ăn. Với Xới, du lịch không phải là “xem cho biết”, mà là sống cùng – sống chậm – sống thật.

Từ ngôi nhà sàn gia đình ở bản Tông Pình Cại, Xới cải tạo thành farmstay đầu tiên của Lâm Thượng. Mọi chi tiết đều giữ tinh thần bản địa: gỗ rừng, lá cọ, sỏi suối, họa tiết Tày. Những ngày đầu, vật liệu vận chuyển khó khăn, khách thưa thớt, doanh thu không đủ bù chi phí. Khi dịch Covid-19 ập đến, farmstay gần như đóng băng. Cô xoay sang làm măng khô, cao bồ kết, mở lớp dạy nghề thủ công cho phụ nữ trong bản để duy trì sinh kế.

Rồi du khách quay trở lại. Những người từng ở vài ngày quyết định ở lại hàng tuần. Paul Egan, du khách Australia, lưu trú tới 20 ngày đã nói: “Lâm Thượng nguyên sơ như một bức họa”. Điều níu chân họ không chỉ là rừng già, thác nước, khí hậu mát lành như “ốc đảo”, mà còn là kho tàng văn hóa Tày: hát Then, đàn Tính, xôi ngũ sắc, cá bỗng, gà đồi, vịt bầu… và những buổi tối ngồi nghe chuyện bản làng bên bếp lửa.

Từ một phòng ngủ tập thể đơn sơ, farmstay nay đã phát triển thành 5 bungalow gỗ riêng tư và một căn nhà kiên cố với 4 phòng khép kín. Sau 8 năm, nơi đây đạt điểm 4,9/5 trên Google, 9,8/10 trên Booking, đón hàng nghìn lượt khách trong và ngoài nước, công suất phòng đạt tới 70% vào mùa cao điểm.

Nhưng thành quả lớn nhất không chỉ là doanh thu. Du lịch cộng đồng đã làm thay đổi cả Lâm Thượng. Hiện xã có 10 điểm homestay, 5 đội văn nghệ truyền thống, đón hơn 25.000 lượt khách mỗi năm. Thu nhập bình quân đạt 46,5 triệu đồng/người năm 2025. Phụ nữ trong bản dệt vải, làm mũ lá bán cho khách; đàn ông dẫn tour leo núi Lung Trạng, Khau Chảu; trẻ em giao tiếp tiếng Anh tự nhiên qua những cuộc trò chuyện đời thường.

Những lễ hội cổ được khôi phục, trang phục Tày xuất hiện thường nhật, sân làng lại rộn ràng trò chơi dân gian. Du lịch không chỉ mang lại tiền bạc, mà mang lại niềm tự hào và sinh khí mới cho bản làng.

Với Hoàng Thị Xới, giấc mơ đưa khách Tây về bản làng hẻo lánh giờ đã thành hiện thực và vẫn đang tiếp tục. Lâm Thượng hôm nay không còn là điểm “đi qua”, mà là nơi để ở lại, để sống chậm, để cảm nhận một Tây Bắc nguyên sơ, tử tế và đầy chiều sâu.