Đồng bào miền núi Thanh Hóa gìn giữ và phát huy giá trị diễn xướng dân gian trong thời kỳ hội nhập

Sapa Review- Thanh Hóa, một vùng đất giàu bản sắc văn hóa, nơi đồng bào miền núi đang không ngừng bảo tồn và phát huy các giá trị diễn xướng dân gian. Đây là tài sản tinh thần vô giá, góp phần làm nên văn hóa phi vật thể đặc trưng của vùng đất này, đồng thời thể hiện sự đa dạng và thống nhất trong văn hóa Việt Nam.

Diễn xướng dân gian: Sự kết tinh văn hóa qua các thế hệ

Diễn xướng dân gian của đồng bào miền núi Thanh Hóa đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế hệ, hình thành từ những hoạt động ca múa sơ khai gắn liền với đời sống sinh hoạt, tín ngưỡng và lao động của người dân. Những hoạt động như hát, múa, kể chuyện, trò chơi và các lễ nghi không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí mà còn mang ý nghĩa thẩm mỹ, tín ngưỡng, và góp phần tạo nên sự gắn kết trong cộng đồng.

Đây không chỉ là hình thức nghệ thuật dân gian mà còn là phương tiện để người dân thể hiện niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống, đồng thời phản ánh sự phong phú của văn hóa tộc người. Thông qua các điệu múa, bài ca và những lễ nghi, diễn xướng dân gian đã trở thành cầu nối giữa các thế hệ, giữ gìn bản sắc văn hóa và truyền lại những giá trị tốt đẹp của tổ tiên.

Sự đa dạng và đặc sắc trong văn hóa diễn xướng

Văn hóa diễn xướng của đồng bào miền núi Thanh Hóa mang đậm sắc thái vùng miền, phong phú về nội dung và hình thức. Dân ca, vũ điệu, nhạc cụ, và lễ nghi tín ngưỡng là những yếu tố không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân nơi đây.

Dân ca của các dân tộc miền núi Thanh Hóa như khặp của người Thái, xường của người Mường, pả dung của người Dao, hay hát gầu Tào, gầu Plềnh của người Mông, không chỉ là lời ca trữ tình mà còn thể hiện tri thức và tình cảm sâu sắc với thiên nhiên và con người. Mỗi bài dân ca đều chứa đựng những thông điệp về tình yêu quê hương, tình người và cách ứng xử trong cuộc sống.

Cùng với đó, các điệu múa dân gian như múa quạt, múa nón của người Thái, múa pồn pôông của người Mường hay múa ô, múa khèn của người Mông là những màn trình diễn độc đáo, thể hiện sự khéo léo và tinh tế trong từng động tác. Những điệu múa này không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn phản ánh sinh hoạt hàng ngày, tín ngưỡng, và đời sống tinh thần của người dân.

Nghệ thuật âm nhạc và các loại nhạc cụ truyền thống

Âm nhạc cũng là một phần không thể thiếu trong đời sống của đồng bào miền núi Thanh Hóa. Các nhạc cụ như cồng chiêng của người Mường, khua luống và trống chiêng của người Thái đã trở thành biểu tượng văn hóa của vùng đất này. Khua luống, với 12 điệu đặc trưng, được sử dụng trong các lễ hội, nghi lễ đón khách và các hoạt động vui chơi, mang lại sự sôi động, rộn rã cho các buổi lễ.

Người Mông cũng nổi tiếng với các loại nhạc cụ như kèn lá, kèn môi và khèn, sử dụng trong những buổi giao lưu, gặp gỡ giữa các chàng trai và cô gái. Âm thanh của những nhạc cụ này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của đồng bào miền núi, giúp họ kết nối với thiên nhiên và thể hiện cảm xúc trong cuộc sống hàng ngày.

Tín ngưỡng và lễ hội: Tôn vinh thiên nhiên và anh hùng dân tộc

Tín ngưỡng và các lễ hội của đồng bào miền núi Thanh Hóa phản ánh quan niệm vạn vật hữu linh, tức là mọi vật đều có linh hồn. Các nghi lễ thờ cúng đá, cây, nguồn nước, thần núi và những vị anh hùng có công với dân với nước như Nàng Han, Tư Mã Hai Đào, Lê Lai… là những nét đặc trưng trong văn hóa tín ngưỡng của vùng đất này.

Những lễ hội lớn như lễ cầu mưa ở bản Hiềng (Bá Thước), lễ cầu mùa ở bản Sáng (Mường Lát), lễ hội suối cá thần ở làng Ngọc (Cẩm Thủy), hay các lễ hội thờ thần núi, thần đá đều chứa đựng nhiều giá trị văn hóa phi vật thể, thông qua các màn diễn xướng dân gian, lễ rước, hát múa và trò chơi dân gian.

Bảo tồn và phát huy diễn xướng dân gian trong thời kỳ hội nhập

Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, diễn xướng dân gian đang đứng trước nhiều thách thức. Sự ảnh hưởng của các nền văn hóa ngoại lai và sự thay đổi trong lối sống đã khiến cho nhiều giá trị văn hóa truyền thống dần bị mai một.

Chính vì vậy, việc bảo tồn và phát huy các giá trị diễn xướng dân gian là nhiệm vụ cấp thiết. Các cấp ủy đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội đã và đang tăng cường các biện pháp bảo tồn, đồng thời khuyến khích các nghệ nhân dân gian và người cao tuổi truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Những hoạt động này không chỉ giúp giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mà còn đưa diễn xướng dân gian đến gần hơn với công chúng trẻ tuổi, thông qua các chương trình giáo dục nghệ thuật truyền thống trong nhà trường.

Ngoài ra, công tác sưu tầm, nghiên cứu và quảng bá diễn xướng dân gian cũng được đẩy mạnh, nhằm tôn vinh các giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào miền núi Thanh Hóa. Các nghệ nhân dân gian, người cao tuổi được tạo điều kiện tốt nhất để truyền dạy và phát triển tài năng nghệ thuật, góp phần vào sự phát triển của nền văn hóa dân tộc.

Diễn xướng dân gian của đồng bào miền núi Thanh Hóa không chỉ là một phần của di sản văn hóa phi vật thể mà còn là cầu nối giữa các thế hệ, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập. Bằng những nỗ lực bảo tồn và phát huy, diễn xướng dân gian sẽ tiếp tục sống mãi trong đời sống tinh thần của người dân, giữ gìn những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam.